از نظر علمی و روانشناختی، هیچ دلیل ذاتی برای تقسیم اسباببازیها به دخترانه و پسرانه وجود ندارد. این تقسیمبندی بیشتر بر پایه انتظارات فرهنگی و اجتماعی شکل گرفته است. بهعنوان مثال:
- اسباببازیهای “دخترانه” (مثل عروسکها و ست آشپزخانه) معمولاً به نقشهای سنتی مانند پرورش، مراقبت و خانهداری اشاره دارند.
- اسباببازیهای “پسرانه” (مثل ماشینها و ابزارهای ساختوساز) معمولاً بر فعالیتهای حرکتی، قدرت و مهارتهای مکانیکی تمرکز میکنند.
اما در واقع، این تمایزها محدودکننده هستند و ممکن است مانع از تجربه کامل کودک از بازی و رشد مهارتهای متنوع او شوند.
2. تاثیرات این تقسیمبندی بر کودکان
تقسیمبندی اسباببازیها میتواند تأثیرات متفاوتی بر کودکان داشته باشد:
الف) محدود کردن خلاقیت و رشد مهارتها
اگر کودکی صرفاً به دلیل جنسیت خود نتواند با اسباببازیهای خاصی بازی کند، ممکن است برخی از مهارتهای کلیدی را از دست بدهد. به عنوان مثال:
- دختران ممکن است علاقه به ساختوساز با بلوکها و مهارتهای فنی را تجربه نکنند.
- پسران ممکن است از تجربه بازیهای تخیلی یا تقویت احساسات (مثل بازی با عروسکها) محروم شوند.
ب) شکلگیری کلیشههای جنسیتی
استفاده از اسباببازیهای خاص برای دختران و پسران میتواند کلیشههای جنسیتی را تقویت کند. به عنوان مثال:
- دختران به عنوان مراقب یا خانهدار شناخته شوند.
- پسران به عنوان قوی و بیاحساس تلقی شوند.
3. اسباببازیهای بیجنسیت یا متناسب با نیاز هر کودک
امروزه بسیاری از شرکتهای تولید اسباببازی تلاش کردهاند محصولات خود را از این تقسیمبندیها دور کنند و اسباببازیهایی ارائه دهند که برای هر دو جنس جذاب باشند. این رویکرد شامل اسباببازیهایی میشود که:
- روی مهارتهای مشترک مانند خلاقیت، حل مسئله، حرکات فیزیکی و تخیل تمرکز دارند.
- تنوع در رنگها و طراحیها دارند، نه فقط رنگ صورتی برای دختران یا آبی برای پسران.
نمونههایی از اسباببازیهای بیجنسیت:
- بلوکهای ساختنی (مثل لگو)
- ابزارهای موسیقی
- بازیهای تختهای
- خمیر بازی و وسایل هنری
- کتابهای داستان و آموزشی
4. انتخاب اسباببازی بر اساس علاقه و نیاز کودک
به جای توجه به برچسب “دخترانه” یا “پسرانه”، بهتر است به این موارد توجه کنید:
- علاقه کودک: ببینید کودک شما به چه نوع بازیهایی علاقه دارد.
- سن و تواناییها: اسباببازی متناسب با سن و مهارتهای فعلی کودک انتخاب کنید.
- تقویت مهارتها: به دنبال اسباببازیهایی باشید که خلاقیت، تفکر و تخیل کودک را تقویت کنند.
5. چرا اجازه دهیم کودکان انتخاب کنند؟
گاهی اوقات کودکان خودشان به طور طبیعی به اسباببازیهایی علاقه نشان میدهند که ممکن است با کلیشههای جنسیتی رایج تطابق نداشته باشد. به عنوان مثال:
- یک دختر ممکن است به ماشینها و بازیهای ساختوساز علاقه نشان دهد.
- یک پسر ممکن است به آشپزی یا بازی با عروسکها علاقهمند شود.
این آزادی انتخاب به کودکان کمک میکند تا مهارتها و علایق خود را بدون محدودیت رشد دهند و اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند.
جمعبندی: اسباببازی، ابزاری برای رشد، نه کلیشه
اسباببازیها نباید محدود به جنسیت کودک شوند. آنها ابزارهایی برای یادگیری، خلاقیت و سرگرمی هستند و باید به گونهای انتخاب شوند که کودک را در تمامی جنبههای رشد، از جمله ذهنی، اجتماعی، عاطفی و فیزیکی تقویت کنند.
به عنوان والدین یا مربیان، مهم است که از کلیشهها دوری کرده و انتخابهایی انجام دهید که نیازها و علایق واقعی کودک را منعکس کند، نه صرفاً جنسیت او را.